اثر مصرف کودهای آلی و شیمیایی بر روابط بین شاخص‌های رشد، خصوصیات بنه، صفات مرتبط با گل و عملکرد در اکوتیپ‌های زعفران (Crocus sativus L.)

این آزمایش به منظور ارزیابی اثر تغذیه‌ای کودهای آلی و شیمیایی بر صفات مرتبط با گل و عملکرد زعفران در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در سال­های 1394 و 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان اجرا شد. بنه‌های نه اکوتیپ زعفران (بجستان، استهبان، فردوس، گناباد، نطنز، قائن، سرایان، تربت حیدیه و زرند) در تیمارهای؛ بدون مصرف کود (شاهد)، کمپوست (20 تن در هکتار) و کودهای شیمیایی (46 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و 13 کیلوگرم در هکتار فسفر) در مهرماه 1394 کاشته شدند. در سال اول، صفات ظهور جوانه، شاخص‌های رشد و خصوصیات بنه و در سال دوم صفات مرتبط با گل در اکوتیپ‌های زعفران مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در کلیه تیمارهای آزمایشی، همبستگی مثبت و معنی­داری بین صفات تعداد گل، وزن تر و خشک گل، وزن تر کلاله و دوام زیست توده با عملکرد کلاله وجود داشت. در تیمارهای کمپوست و کود شیمیایی، تعداد بنه­های درشت (بیش از هشت گرم) همبستگی مثبت و معنی­داری با عملکرد کلاله داشتند. نتایج تجزیه مسیر نشان داد که در تیمار شاهد تعداد گل‌ها، میانگین وزن بنه و تعداد بنه­های متوسط (8-4 گرم) بیشترین اثر مستقیم (به­ترتیب 804/0، 907/0 و 502/0) را بر عملکرد کلاله داشتند و اثر غیرمستقیم بر عملکرد کلاله عمدتاً از طریق تعداد گل‌ها بود. در تیمار کمپوست، وزن­تر و خشک گل، وزن­تر کلاله، ظهور جوانه اصلی و تعداد جوانه فرعی در بنه، بیشترین اثر مستقیم (به­ترتیب 799/0، 786/0، 406/0، 853/0 و 737/0) و خصوصیات بنه و شاخص‌های رشد رویشی، بیشترین اثر غیر مستقیم را از طریق این صفات بر عملکرد کلاله داشتند. در تیمار کود شیمیایی، تعداد گل (801/0)، وزن تر کلاله (561/0)، شاخص سطح برگ پس از مرحله بحرانی (68/0)، وزن خشک برگ (649/0) و وزن خشک بنه (699/0) بر عملکرد کلاله اثر مستقیم مثبت داشتند و اثر شاخص‌های رشد و خصوصیات بنه بر عملکرد کلاله از طریق تعداد گل بود. نتایج این آزمایش نشان داد که با تغذیه مناسب گیاه می‌توان از طریق افزایش تعداد گل در واحد سطح و بهبود خصوصیات رشدی و عملکرد بنه در سال اول و با انتخاب بر اساس این صفات، ضمن کاهش اثر عوامل ناشناخته، عملکرد کلاله زعفران را بهبود بخشید.